همسایه ابر و جنگل و کویر
نام شهرستان: شاهرود
- تعداد شهرهاي تابعه: شش شهر شامل : شاهرود- بسطام – كلاته خيج- مجن- ميامي- بيارجمند
- تعداد بخشهاي تابعه به تفكيك دهستانهاي مربوط: بخش مركزي داراي دهستانهاي حومه، طرود،دهملا- بخش بسطام داراي دهستانهاي قلعه نو، كلاته هاي غربي- بخش ميامي داراي دهستانهاي ميامي،فرومد،رضوان،نردين،كلاته هاي شرقي- بخش بيارجمند داراي دهستانهاي خوارتوران،بيارجمند
وجه تسميه شهرستان شاهرود:
ظاهراٌ كهنترين نام شاهرود در ونديداد اوستا در ذكر اسامي شانزده سرزمين آريايي آمده كه ضمن آن از چخره بعنوان سرزمين چهاردهم به دنبال ياد از راگا (ري) و ورنه(گيلان) نام برده شده است. بر اساس برخي از پژوهشهاي جديد واژه چخره يا شخره شكل اوليه و ابتدايي شاهرود در همان معنا دانسته شده است آنچه مسلم است مرتفعات و بلنديهايي كه اطراف شهر در جوار رود شاهرود واقع بوده است به خاطر مسائل استحفاظي نظر ساكنان اوليه و مهاجران را به خود جلب كرده است بدين ترتيب هسته مركزي و اوليه آباديهايي چون ري و شاهرود در ميان قلعه ها شكل گرفت بر اساس شواهد و مدارك و اسناد مكتوب در مورد تشكيل هسته اوليه شهر شاهرود ميتوان گفت كه اين شهر به دليل دفاع از مهاجمان روي تپه هاي كم ارتفاعي در دامنه كوه شمالي و غربي شاهرود ساخته شد به تديج به موازات امنيتي كه در محل حاصل شد رشد و توسعه يافت.
شهرستان شاهرود يكي از چهار شهرستان استان سمنان(شاهرود،دامغان،سمنان،گرمسار) است كه در فاصله 400 كيلومتري تهران،در حاشيه كوير ودر دامنههاي جنوبي سلسله جبال البرز واقع شده است . مساحت شاهرود 51419 كيلومترمربع و جمعيت آن طي سرشماري سال 1375 ، 212512 نفر بوده است . از حيث وسعت شاهرود ششمين شهرستان بزرگ كشور بوده و از لحاظ وسعت و جمعيت رتبه اول را در استان سمنان دارا ميباشد.
به طور كلي ترقي و توسعه چشمگير شاهرود كه بعد از فتحعليشاه قاجار شتاب بيشتري نيز گرفت مربوط به عواملي نظير؛وجود منابع آبي قابل دسترسي،چمنزارهاي سبز و خرم،اراضي قابل كشت و باغات ميوه فراوان،آب وهواي مناسب،مزاياي دفاعي شهر همچون وجود كوهها و مرتفعات ناحيه و همچنين زمينههاي مساعد ارتباطي و سوقالجيشي مناسب(واقع شدن شاهرود در مسير جاده تهران-مشهد و همچنين در مسير جاده مهم وتاريخي ابريشم) بوده است.يكي از امتيازات مهم اين شهرستان تنوع آب وهوا ميباشد :
قسمت جنوبي كه در مجاورت كوير واقع شده آب و هواي نسبتاً گرم وخشك دارد،قسمت مركزي و نواحي شرقي شاهرود داراي آب و هواي معتدل و نواحي شمالي آن كوهستاني با آب و هوايي نسبتاً سرد و خشك است.به همين خاطر است كه تنوع توليد ميوه بسيار زياد است به طوري كه امكان توليد و پرورش سيب،انگور،خرما وپسته در مناطق مختلف اين شهرستان فراهم ومهيا ميباشد.
متوسط درجه حرارت سالانه در اين شهرستان 14 درجه سانتي گراد وميانگين بارندگي سالانه 180ميليمتر است.شاهرود به علت واقع شدن در حاشيه كوير از لحاظ آبهاي سطحي به صورت رودخانههاي دائمي،سهمي نداشته ومنحصراً رودخانههاي سيلابي و فصلي در اين شهرستان جاري ميباشد.با وجود كمبود آبهاي سطحي كه مردم را وادار نموده است جهت كشت و زرع اقدام به حفر چاه و قنات نمايند،اقتصاد شاهرود متكي به توليدات كشاورزي است.
از لحاظ توليدات كشاورزي شاهرود در سطح استان مقام اول ودر كشور جزء 19 قطب كشاورزي است.به هر حال متاسفانه با وجود حدود نيمي از وسعت زمين مزروعي و باغات استان سمنان در شاهرود توجه كافي براي تامين اعتبارات اين بخش مبذول نگرديده است.مهمترين محصولات باغي شاهرود كه در ايران نيز زبانزد ميباشند عبارتند از:انگور و زردآلو.ميزان توليد زردآلو شاهرود 10% توليد زردآلو ايران و بيش از 1% توليد زردآلو دنيا ميباشد . اين زردآلو علاوه بر مصزف داخلي با تبديل به برگه زردآلو به خارج كشور نيز صادر ميشود.
از ديگر امتيازات ويژه شاهرود ميتوان به تنوع مواد معدني به واسطه موقعيت جغرافيايي خاص شاهرود اشاره كرد. در حال حاضر شهرستان شاهرود داراي چندين معدن فعال است كه مهمترين اين معادن،معدن زغال سنگ است كه با وجود شركت زغال سنگ البرز شرقي، با سابقه طولاني بخشي از اقتصاد شهر را با معدن پيوند زده است و شاهرود را به عنوان يكي از قطبهاي زغال سنگ كشور درآورده است. از ديگر معادن مهم شاهرود ميتوان به معادن كروميت،مس،آهك،گچ و سنگهاي تزئيني اشاره كرد.همچنين عليرغم وجود شهرك صنعتي در شهرستان شاهرود و استقرار واحدهايي همچون شركت توليدي مرجان،شركت نيكوفرد،شركت توليدي پاك،شركت شاهرود لطيف و ... هنوز حركت جدي به سمت صنعتي شدن شهرستان شاهرود (با توجه به محدود بودن منابع كشاورزي و خدمات) صورت نگرفته است.
شايد مهمترين امتياز شاهرود وجود منابع لايزال طبيعي است كه خداوند به مردم اين منطقه عنايت فرموده است.شايد شما بيننده محترم به خاطر داشته باشيد كه در يكي از برنامه هاي نادر و فراموش نشدني سيماي ايران تحت عنوان با طبيعت كه در حدود 6 سال پيش پخش گرديد حدود 80% زمان برنامه مربوط به طبيعت و زيباييهاي طبيعي منطقه وسيعي از شهرستان شاهرود بود به طوريكه در پايان گوينده با ذوق گفت : ميخواهم بگويم شاهرود در واقع قارهاي است كوچك كه همه عوامل طبيعي در آن گرد آمدهاند.همچنين وجود مناطق حفاظت شده خوشييلاق و توران كه دومين منطقه بزرگ حفاظت شده حيات وحش در كشور است، با برخورداري از گونه هاي نادر حيات وحش بر جاذبههاي گردشگري در اين شهرستان افزوده است.از مهمترين آثار تاريخي و باستاني شهرستان شاهرود ميتوان به مسجد جامع بسطام،آرامگاه سلطانآلعارفين بايزيد بسطامي ، آرامگاه شيخابولحسن خرقاني و مسجد فرومد اشاره كرد.شايان ذكر است كه شهر بسطام واقع در 6 كيلومتري شهر شاهرود زادگاه عارف شهير ايران بايزيد بسطامي و شاعر نامي فروغي بسطامي ميباشد.از ديگر شاعران شهير اين منطقه ميتوان از ابن يمين فريومدي معروف ومتخلص به ابن يمين نام برد.
به هر حال شاهرود با داشتن موقعيتها و امتيازات فراوان در سالهاي گذشته آنچنان رشد چشمگيري نداشته است كه يكي از دلايل آن مطمئناً عدم تخصيص اعتبارات كافي به شهرستان شاهرود و توزيع ناعادلانه آن در استان سمنان ميباشد.به اميد روزي كه اين شهر آنچنان كه بايد مورد توجه مسؤولان امر قرار گيرد و زمينههاي رشد آن در حوزههاي مختلف با كوشش و همت مردم شاهرود فراهم شود.
شهرها و بخشها :
شهرها: شاهرود، بسطام، مجن، کلاته خيج، بيارجمند و ميامي.
بخشها: مرکزي، ميامي، بسطام و بيارجمند.
حضرت آية الله العظمی حاج سيد محمود شاهرودي
حضرت آية الله العظمی حاج سيد محمود شاهرودي در خانواده مذهبی به سال 1298 يا 1301 هجري قمري در يکي از روستاهاي شاهرود متولد شده و پس از طي تحصيلات اوليه و دوره مقدمات در شهر بسطام عازم حوزه علميه مشهد مقدس شدند و در دروس سطح و خارج فقه و اصول محضر اساتيد و فقهاي آن زمان حاضر شدند.
سپس در سال 1328 هجري قمري عازم حوزه علميه نجف اشرف شده و از محضر درس مرحوم آقاي آخوند خراساني صاحب كفايه بمدت يكسال و نيم استفاده نمودند. پس از فوت استادشان به مجلس درس مرحوم آقاي نائيني و آقاي عراقي حاضر شدند و از آن دو بهره وافي بردند و همزمان به تدريس و تربيت طلاب مشغول شدند. پس از فوت استادشان مرحوم آقاي نائيني تدريس خارج ايشان شروع گشت و مورد توجه فضلا و طلاب قرار گرفت. پس از فوت مرحوم آقا سيد ابوالحسن اصفهاني رساله عمليه ايشان در دسترس مقلدين در كشورهاي عراق و ايران و خليج و لبنان و هند و پاكستان قرار گرفت.
و با درگذشت مرحوم آقاي بروجردي مرجعيت ايشان در اماكن يادشده بخصوص ايران و عراق و خليج، شهرت و توسعه بيشتري حاصل نمود و حوزه بحث فقه و اصول ايشان در نجف فضلا و علماء بيشمارى را در برداشت و نماز جماعت مسجد هندي بيشترين نمازگزار را داشت. تأمين هزينه هاي درماني طلاب در نجف و همچنين شهريه و تأمين نان طلاب حوزه هاي علميه نجف و كربلاء و سامراء و مشهد مقدس به عهده معظم له قرار داشت. اولين بار در تاريخ مرجعيت و حوزه از طرف ايشان گروهي به عنوان بعثه دينيه حج در سال 1387 هجري قمري (1346 شمسی) به امر معظم له و به سرپرستي آقازاده بزرگ ايشان اعزام شدند كه بسيار مورد استقبال حجاج قرار گرفت. همچنين معظم له نخستين شهرك مسكوني طلاب بنام «حي الامام الشاهرودي» را در نجف اشرف تأسيس نمودند. عمر پر بركت مرجعيت ايشان همواره در تربيت فضلا و علما و رسيدگي به امور حوزه و تدريس و تأليف بود و آثار فراواني مانند كتاب الحج و كتاب الاجاره و يك دوره اصول از ايشان بجا مانده است. و سرانجام پس از قريب يك قرن عمر سراسر تقوي و فضيلت و تلاش علمي و سرپرستي حوزات علميه در 17 شعبان 1394 قمری، دار فاني را وداع نموده و در صحن مطهر امير مؤمنان علي (عليه السلام) در سمت بالاي سر مدفون گرديدند.